Praktijktest noodzakelijk onderdeel richtlijnontwikkeling

"In de visie van het Kwaliteitsbureau NVAB is het uittesten in de normale praktijk van de bedrijfsarts noodzakelijk voor het goed ontwikkelen van een richtlijn," zo meent Carel Hulshof. Hulshof is stafmedewerker bij Kwaliteitsbureau NVAB en heeft, samen met Cathelijn de Buisonjé, de totstandkoming van de richtlijnen 'Astma/COPD' en 'Klachten aan arm, schouder en nek' begeleid. Toepassing van een praktijktest binnen richtlijnontwikkeling is in Nederland nog lang geen gemeengoed, maar ervaringen bij deze beide richtlijnen geven de grote waarde ervan aan.

Carel Hulshof: "Met de praktijktest hebben wij ons twee doelen gesteld. Als belangrijkste doel geldt natuurlijk het testen van de uitvoerbaarheid van de concept-richtlijn. Daarnaast doen wij bij de uitvoering van de praktijktest de eerste ervaringen op met de implementatie van de richtlijn."
Bedrijfsartsen die deelnemen aan de praktijktest volgen daaraan voorafgaand een korte training in het werken met de betreffende richtlijn. Die (geaccrediteerde) training wordt verzorgd door de NSPOH en Kwaliteitsbureau NVAB. Daarna passen de artsen de richtlijn in hun dagelijks werk toe. Zij registreren hun consulten vervolgens op een formulier, dat dient om de ervaringen cijfermatig te kunnen verwerken. In de afsluitende bespreking kunnen de deelnemers al hun verdere suggesties voor de richtlijnontwikkelaars kwijt.

Meetbare aspecten
Centraal in de praktijktest staan performance-indicatoren. "Dat zijn niet zomaar eenvoudige registratiegrootheden," zo zegt Carel Hulshof. "Ze bevatten belangrijke meetbare aspecten van een richtlijn op het niveau van de patiënt. Het formuleren van performance-indicatoren stelt ons in staat om per richtlijn de resultaten van de praktijktest te meten aan te voren opgestelde normen, en dus zo objectief mogelijk conclusies te trekken."
Het werken met performance-indicatoren is zelfs zo waardevol gebleken dat Kwaliteitsbureau NVAB ze voortaan eerder in het ontwikkelingstraject van een richtlijn door het projectteam wil laten formuleren. Carel Hulshof: "Het is immers zo dat de performance-indicatoren de key-issues van de richtlijn weergeven. Ze laten zien waar het in de richtlijn om gaat en geven daar meetbare normen bij. Hoe eerder je dit aan de orde stelt, hoe beter het projectteam zich kan richten op de kern van de richtlijn."

Wat zijn nu eigenlijk de concrete resultaten van het werken met een praktijktest? Volgens Hulshof is dat eenvoudig: de richtlijnen zijn er inhoudelijk beter en beter uitvoerbaar door geworden. Uit de registratie en de nabespreking bleek waar bedrijfsartsen het al dan niet moeilijk mee hadden, waar zij de richtlijn volgden en waar zij ervan afweken (zie tabel). De resultaten van de praktijktest leidden bij beide richtlijnen tot aanpassingen in de tekst van de richtlijn, zoals bijstelling van definities en veranderingen in de tekst (in nadruk, helderheid en begrijpelijkheid).
Daarnaast geeft de praktijktest goede aanwijzingen waarop gelet moet worden bij de implementatie van de richtlijn. Op welke onderdelen moeten instrumenten (zoals casuïstiek of een kennistoets) ontwikkeld worden? En op welke onderdelen moet een training gericht zijn?

Gevonden afwijkingen van de richtlijn 'Klachten aan arm, schouder of nek'
10% geen lichamelijk onderzoek 
33% afwijkende bevindingen bij aspecifieke klachten
25% onjuiste diagnose
20% geen afwijkingen onderzoek bij schouderklachten
53% geen werkplekonderzoek waar dit zou moeten
89% niet verwezen voor multidisciplinaire behandeling
21% onjuist advies werkstaking
52% onjuist tijdcontingent werkhervattingsplan
63% te laat vervolgconsult

Enthousiasme
Kwaliteitsbureau NVAB was blij verrast met de hoge respons bij de deelnemende artsen aan de praktijktest. "Ook het enthousiasme van de artsen over het werken met de richtlijn is mij goed bijgebleven. In de nabespreking hadden zij zinvolle suggesties voor de aanpassing van de richtlijn," aldus Carel.Hulshof. De deelnemers hechtten veel waarde aan het registratieformulier, waarop zij vragen beantwoordden over de begeleiding van werknemers. Deze registratieformulieren volgen de sequentie van handelingen en interventies in de richtlijn en werken dus als een checklist voor de gebruiker. Hulshof: "We zullen ook zeker belangrijke elementen uit dit registratieformulier omzetten in een instrument dat bruikbaar is in de praktijk."

Kwaliteitsbureau NVAB heeft zich voorgenomen om een praktijktest uit te gaan voeren bij alle in de toekomst te ontwikkelen richtlijnen. Carel Hulshof: "De ervaringen met de twee recente richtlijnen laten zien dat de investering dubbel en dwars wordt terugverdiend, met dank aan de deelnemers die op deze manier op een prima wijze investeren in de kwaliteit van het vak bedrijfsgezondheidszorg."

Meer informatie?
De richtlijn 'Klachten aan arm, schouder of nek' is opgesteld door een projectgroep onder leiding van de heer J.A.H.M. Verbeek. De projectgroep voor de richtlijn 'Astma/COPD' werd geleid door de heren T. Pal en F. van Rooy. Beide richtlijnen zijn verschenen in de tweede helft van 2003.
 

Voor meer informatie over de praktijktest kunt u contact opnemen met Kwaliteitsbureau NVAB,
Carel Hulshof: telefoon 030 - 2040620.

Hulpmiddelen op website
Naast de richtlijnen zelf heeft Kwaliteitsbureau NVAB voor de recent verschenen richtlijn 'Klachten aan arm, schouder of nek' hulpmiddelen voor de invoering in de praktijk gepubliceerd. Klik op Richtlijnen en leidraden.