De Sociaal-Economische Raad (SER) publiceerde onlangs een vervolgadvies over de Arbovisie 2040. In de Arbovisie staat een heldere ambitie centraal: nul doden op het werk door slechte arbeidsomstandigheden en zo min mogelijk arbeidsziekten en ongevallen. In mei 2023 bracht de SER een eerste deel van het advies uit ‘Naar een werkend arbostelsel voor iedereen: Arbovisie 2040, deel 1’. Nu, in het tweede deel van het advies, geeft de SER een richtinggevend oordeel over de hoofdlijnen in de Arbovisie 2040 en doet de raad aanvullende voorstellen om het arbobeleid te versterken.
Gezamenlijk doel: gezond en veilig werken
De SER bekrachtigt met het nieuwe advies het brede draagvlak voor meer preventie in en samenwerking met de arbeidsgerelateerde zorg. SER-voorzitter Kim Putters zegt daarover: “Er is meer aandacht nodig voor de rol van werk bij diagnose, behandeling, verpleging en re-integratie van werkenden. Maak arbeidsgerelateerde zorg goed toegankelijk, óók voor zelfstandigen en flexwerkers. Kom met moderne wetgeving die écht werkt en handhaaf die op de werkvloer. Zorg voor beter inzicht in de kosten en baten van preventie, niet alleen voor bedrijven, maar voor de samenleving als geheel.” De raad adviseert ook tot betere samenwerking tussen de ministeries, zowel op politiek als op beleidsniveau, op het gebied van gezondheid met meer aandacht voor bredere investeringen in preventie. Deze oproep sluit goed aan bij de koers die we in 2024 als vereniging vaststelden en waarin we pleiten voor een stevige positionering van de bedrijfsarts binnen een breed netwerk van zorgprofessionals, met preventie en samenwerking als fundament.
Sleutelrol bedrijfsarts
‘De bedrijfsarts speelt een sleutelrol in het bevorderen van een gezonde en veilige werkomgeving. Naast verzuimbegeleiding is juist ook preventie een belangrijk aspect van het werk van de bedrijfsarts,‘ schrijft de SER in zijn advies. De raad analyseert deze knelpunten en verkent mogelijke oplossingsrichtingen die de preventierol van bedrijfsartsen helpen versterken.
Tekort aan bedrijfsartsen zet aan tot urgentie
De SER benoemt ook het oplopende tekort aan bedrijfsartsen. Binnen tien jaar bereikt een groot deel van de huidige bedrijfsartsen de pensioengerechtigde leeftijd. Hierdoor groeien de beroepsbevolking en het aantal daarvoor beschikbare bedrijfsartsen verder uit elkaar. De SER adviseert daarom maatregelen zoals:
- meer instroom in de opleiding tot bedrijfsarts;
- uitbreiding van de opleidingscapaciteit;
- meer aandacht voor preventie in de opleiding;
- en verantwoorde taakdelegatie binnen het vak.
Wij steunen deze voorstellen, met de voorwaarde dat kwaliteit en goede begeleiding hierbij altijd voorop moeten blijven staan.
Preventieve taken beter benutten
De SER stelt dat preventieve arbeidsgerelateerde zorg cruciaal is om verzuim en arbeidsongeschiktheid te voorkomen door risico’s vroegtijdig te signaleren en maatregelen te nemen voordat gezondheidsklachten ontstaan. Hoewel wetgeving sinds 2017 al meer nadruk legt op preventie door de bedrijfsarts, constateert de SER dat de praktijk nog achterblijft. De arbodienstverlening is nu nog te veel gericht op verzuimbegeleiding, terwijl preventieve inzet juist gezondheidsproblemen kan voorkomen. In de praktijk blijkt dat de inzet op preventie wordt belemmerd door structurele knelpunten in opleiding, capaciteit, financiering en positionering binnen organisaties. Ook de voortgangsbrief Arbovisie 2040 van het kabinet onderstreept dat hier verbetering nodig is. Daarom zou het volgens de SER goed zijn om in het basiscontract explicieter op te nemen hoe preventie wordt ingevuld op basis van de RI&E, eventueel gekoppeld aan een preventiebudget. Dat vergroot de uitvoerbaarheid en naleefbaarheid van preventie in de arbozorg, een waardevolle stap vooruit. Samen met het advies om sterker in te zetten op thema’s als PSA, onderzoek naar normering en grenswaarden, gevaarlijke stoffen, samenwerking met andere deskundigen sluit het advies goed aan bij belangrijke opgaven uit de koers voor de bedrijfsgeneeskunde, zoals het verleggen van de focus op individuele begeleiding naar sociale geneeskunde en bedrijfsgeneeskundig organisatieadvies.
Samenwerking is essentieel
Tot slot benadrukt de SER het belang van samenwerking tussen bedrijfsgezondheidszorg, reguliere zorg en sectorale partners. Wij delen deze visie. De uitdagingen rond gezond en veilig werken kunnen alleen samen met andere professionals en partijen worden aangepakt. Met steun van het ministerie van SZW werken wij hier al actief aan via richtlijnontwikkeling en samenwerkingsprojecten. Zo ontwikkelden we onder meer ontsluiting van diverse richtlijnen met thuisarts.nl, een richtlijnmodule met de Federatie Medisch Specialisten en een handreiking Gegevens uitwisseling tussen psycholoog en bedrijfsarts.
Beweging verder vorm geven
Voor dit advies sprak de raad in verschillende vormen met experts, waaronder onze voorzitter Boyd Thijssens, vice-voorzitter Madelijn de Kleine en bijzonder hoogleraar Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde Frederieke Schaafsma. Het advies behandelt nog veel meer onderwerpen in meer detail dan we hier uitlichten. Het biedt waardevolle aanknopingspunten voor het verder versterken van preventie in de arbeidsgerelateerde zorg. We voelen ons gesterkt door deze breed gedragen visie en blijft graag in gesprek met alle betrokken partijen om de beweging samen verder vorm te geven.
